GR4310004 - Δυτικά Αστερούσια (από Αγιοφάραγγο έως Κόκκινο Πύργο)
Χάρτης
Φωτογραφίες της περιοχής
Ποιότητα
Τα Αστερούσια Όρη εντοπίζονται στα νότια της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου. Η στενόμακρη αυτή οροσειρά σχηματίζεται ανάμεσα στην πεδιάδα της Μεσσαράς και στο Λιβυκό πέλαγος, ξεκινάει ανατολικά από τον Τσούτσουρα και καταλήγει στο ακρωτήριο Λίθινο. Γεωλογικά αποτελείται κυρίως από ασβεστόλιθους ενώ η πεδινή περιοχή στα ανατολικά καλύπτεται από νεογενή ιζήματα. Υψηλότερη κορυφή της οροσειράς είναι ο Κόφινας (1.231 μ.). Χείμαρροι και ρυάκια διαρρέουν τις νότιες πλαγιές και καταλήγουν στο Λιβυκό πέλαγος, όπου διανοίγονται μεγάλος αριθμός φαραγγιών και πλήθος χερσαίων και ενάλιων σπηλαίων. Η ακτογραμμή είναι βραχώδης, ενώ δημιουργούνται αρκετοί κόλποι και μικρά ακρωτήρια. Το δυτικό τμήμα της προστατευόμενης περιοχής περιλαμβάνει ακόμη την εκβολή του ποταμού Γεροπόταμου και μια εκτεταμένη αμμώδη παραλία.
Η ορεινή περιοχή των Αστερουσίων αποτελεί τόπο θρησκευτικής λατρείας από τη Μινωική περίοδο, ενώ σήμερα υπάρχουν πολυάριθμα μοναστήρια και προσκυνήματα. Οι χρήσεις γης είναι κυρίως αγροτικές, ενώ έχει αναπτυχθεί ο τουρισμός κυρίως στην παράκτια ζώνη, αλλά και στο ορεινό τμήμα, με πλήθος ορειβατικών μονοπατιών.
Η διάνοιξη ορεινών ή παράκτιων δρόμων, η εκτεταμένη και αυθαίρετη δόμηση, οι δασικές πυρκαγιές, η υπερβόσκηση, η παράνομη θήρα και αλιεία, η ανεξέλεγκτη τουριστική δραστηριότητα, η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων και η ρύπανση αποτελούν τις κύριες αιτίες που καθιστούν τρωτή την περιοχή. Στο παρελθόν, η εκβολή του Γεροπόταμου καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερη έκταση και αποτελούσε τον μεγαλύτερο υγρότοπο της Κρήτης. Οι συνεχείς, όμως, ανθρωπογενείς πιέσεις και παρεμβάσεις έχουν συρρικνώσει τον υγρότοπο στα σημερινά όρια. Οι βόρειες πλαγιές των Αστερουσίων είναι σχετικά απόκρημνες και –σε συνδυασμό με τις δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες– εμφανίζουν μεγάλη διάβρωση του εδάφους, υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και φαινόμενα ερημοποίησης.
Άλλα χαρακτηριστικά
Η βλάστηση είναι κυρίως φρυγανική με μακκία από αγριελιές, χαρουπιές και σχίνους κατά τόπους. Στις νότιες πλαγιές υπάρχουν δάση με πεύκα (Pinus brutia) και μικρές συστάδες με κυπαρίσσια (Cupressus sempervirens).
Η χλωρίδα αποτελείται από πολλά ενδημικά και στενοενδημικά είδη, όπως είναι το Limonium creticum. Υπάρχουν επίσης συστάδες πικροδάφνης (Nerium oleander) κοντά στις κοίτες των χειμάρρων, μια μικρή συστάδα από φοίνικες του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) στην περιοχή του Μάρτσαλου, ένα μικρό δάσος με άρκευθους (Juniperus phoenicea) στην παράκτια ζώνη, μακκία Oleo-Ceratonion και φρύγανα. Άλλα σημαντικά είδη της περιοχής είναι οι καμπανούλες (Campanula creutzbergi και Campanula saxatilis subsp. saxatilis), καθώς και το Crepis tybakiensis. Ο θάμνος Lithodora hispidula subsp. hispidula είναι ενδημικό είδος των ανατολικών νησιών του Αιγαίου, της Κρήτης και της δυτικής Τουρκίας.
Στην εκτεταμένη αμμώδη παραλία ωοτοκεί η θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta), καθιστώντας την μία από τις τρεις σημαντικότερες παραλίες για το είδος στην Ελλάδα, ενώ στις θαλάσσιες σπηλιές βρίσκουν καταφύγιο μεσογειακές φώκιες (Monachus monachus). Η πανίδα περιλαμβάνει αμφίβια, ερπετά και θηλαστικά προστατευόμενα από τη Συνθήκη της Βέρνης. Υπάρχει πλήθος ενδημικών ασπονδύλων, όπως τα σαλιγκάρια Albinaria terebra και Pseudoxerophila bathytera. Το όρος Κόφινας παρέχει ποικίλες θέσεις φωλεοποίησης για τα αρπακτικά πτηνά, όπως είναι το όρνιο (Gyps fulvus), ο γυπαετός (Gypaetus barbatus), ο γερακαετός (Hieraaetus pennatus), ο σπιζαετός (Aquila fasciata), αλλά και για είδη όπως το βλαχοτσίχλονο, ο αιγαιοτσιροβάκος, η δενδροσταρήθρα, η ωχροκελάδα, η μικροσταρήθρα, η χαλκόκοτα και η ψαθοποταμίδα.
Τεκμηρίωση
1) Ministry of Environment Physical Planning and Public Works. 1990. (Work Team: A. Legakis et al). Erevnitiko programma. Meleti ton akton tis kritis pou parousiazoun oikologikes diatarahes (Research Programme. Study of the coasts of Kriti that present ecological disturbances). Dept. of Biology. University of Crete, p. 228. (3.3., 6.1.).
2) Kentro Apografis Panidas Elladas (KAPE) - Centre for the Survey of the Greek Fauna (3.3).
3) Werner. 1938. Dia Amphibien und Reptilien Griechenlands. Zoologica 1-117. (3.2.d., 3.3.)
4) Wettstein O. 1953. Herpetologia aegea. Sitz-Ber. Osterr. Akad. Wiss. Wien, math.-naturw. Kl.(1) 162(9/10): 651-833 (3.2.d., 3.3).
5) Wettstein O. 1068. Zoologische Aufsammlungen auf Kreta: Amphibien und Reptilien. Ann. Matuhistor. Mus. Wien 72: 405-408 (3.2.d., 3.2.e.).
6) Ekonomidou E., 1988. Entopismos kai meleti ton ygroviotopon kai allon simantikon gia tin ornithopanida viotopon tis Kritis (Location and study of wetlands and of other important for Avifauna biotopes of Crete). Patras University (3.2.d., 3.3.).
7) National Statistical Service of Greece. 1986. Distribution of the country's area by basic categories of land use. Athens. p.224 (4.1, 4.5). 8) Zoological Museum, Dept. of Biology, Athens University. 1995. Apeiloumena, prostatevomena kai endimika eidi zoon tis Elladas (Threatened, protected and endemic animal species of Greece). Ed. A. Legakis (3.3, 4.2).
9) Georghiou K. 1995. Checklist of Endemic, Rare and Threatened Plants of Greece. Draft. University of Athens. (3.3, 3.4, 4.2)
10) Morgan V & C. Leon. 1992. Datasheets of Flora species for revision of Appendix I of the Bern Convention. Volume IV. endemic taxa of Cyprus, Greece and Turkey Nature and environment. Nature and Envrionment. No 63 p. 106. Council of Europe, Publishing and Documentaion Service, Strasbourg. (3.2.g.)
Αναφορά: Natura 2000 φόρμα δεδομένων (αγγλικά), έκδοση βάσης 7 Φεβ 2014